چاقوی زنجان را چطور تشخیص دهیم

محمدرضا جرجیسی – رییس اتحادیه و اصناف چاقوسازان زنجان – در گفت‌وگو با ایسنا درباره تفاوت چاقوهای زنجان با شهرهای دیگر که در این زمینه فعالیت دارند، توضیح داد: چاقوها به صورت تخصصی و با تنوع بالا در زنجان تولید می‌شوند. چاقو به صورت دست‌ساز از ابتدا در زنجان و آلمان تولید می‌شده است.

او با بیان اینکه تاریخچه ساخت چاقو در زنجان به دوره هخامنشیان برمی‌گردد، افزود: در زنجان معدنی به نام نمک چهرآباد پیدا شد و مردان نمکی در آن کشف شدند که همه‌ آنها داس و ابزار جنگی انسان‌های اولیه را به کمر داشتند و همین موضوع تاریخچه این ابزار در زنجان را به شش‌هزار سال عقب‌ برد. زنجان حتی پایتخت سلاح‌سازی در زمان هخامنشیان بوده است. در کل این صنعت در استان زنجان قدمت دیرینه‌ای دارد.

چاقوی زنجان

رییس اتحادیه اصناف چاقوسازان زنجان ادامه داد: ما در راین کرمان، غرب کرمانشاه، قم و همدان نیز برندهای معروف چاقوسازی داریم اما هیچ‌کدام از آنها به زیبایی و با کیفیت چاقوهای زنجان نیستند به همین دلیل قدرت رقابت با چاقوهای زنجان را ندارند.

جرجیسی درباره اینکه چطور می‌توان چاقوی زنجان را از چاقوی راین تشخیص داد؟ گفت: دسته‌ چاقوهای کرمان از استخوان ساخته می‌شود و چهره‌ای سنتی دارد اما چاقوهایی که در زنجان تولید می‌شوند به‌روز و با بازارهای خارجی قابل مقایسه هستند بنابراین از مواد اولیه‌ای مثل دسته‌های نشکن و نسوز و تیغه‌های ضدزنگ که در کشورهای اروپایی کاربرد دارند، استفاده می‌شود.

او بهترین مشخصه را برای شناخت چاقوهای زنجان، دسته و تیغه دانست و بیان کرد: دسته‌سازی چاقو یک هنر تخصصی محسوب می‌شود. دسته‌ها در چاقوهای آشپزخانه ساخت زنجان به صورت سه‌تکه ساخته می‌شوند و ساخت آنها مراحل متعددی دارد اما دسته چاقوهایی را که در کرمان و شهرهای دیگر تولید می‌شوند داغ و با فشار جزئی به تیغه پیچ می‌کنند که کار تخصصی محسوب نمی‌شود.

جرجیسی بیان کرد: استفاده از استخوان در چاقوسازی  بهداشتی نیست زیرا بعد از مدتی استفاده از آن، بو می‌گیرد. ما هم در زنجان چاقوهایی داریم که دسته آنها را با شاخ گوزن یا گاومیش می‌سازند و قیمت آن‌ها هم ۳۰۰ هزار تومان است  که صرفا در چاقوهای کلکسیونی و ضامن‌دار تزئینی، قلم‌تراشی، شکاری و پیوندزنی استفاده می‌شوند.

او با اعلام اینکه کاربرد چاقوها نیز متفاوت است، توضیح داد: برای مثال جنس تیغه و دسته چاقویی که از آن برای پیوندزنی در کشاورزی استفاده می‌شود متفاوت است و باید تیغه آن حتما از جنس زنگ‌بزن باشد در غیر این صورت لبه‌های چاقو برمی‌گردد.

چاقوی زنجان و تشخیص آن

رئیس اتحادیه اصناف چاقوسازان زنجان اعلام کرد: شاید در زنجان بیش از ۲۰۰ مدل چاقو داشته باشیم که هر کدام تعریف خاص خودشان را دارند. چاقوهای آشپزخانه هم برای خودشان دنیایی دارند که شامل انواع مختلفی از جمله چاقوی سرآشپز، گوشت خردکنی، استخوان پاک‌کنی، دم دستی و غیره می‌شود.

او همچنین درباره جنس فلزی که در چاقوسازی زنجان استفاده می‌شود، اظهار کرد: تمام مواد اولیه‌ای که ما از آن در چاقوسازی استفاده می‌کنیم متاسفانه وارداتی است و در ذوب آهن اصفهان و آذربایجان هم قابل تولید نیست. استیلی که ما از آن استفاده می‌کنیم به دلیل نبود فن‌آوری آن در کشور ما از کشورهای روسیه، اوکراین و آلمان وارد می‌شود.

جرجیسی گفت: ما نمی‌توانیم در کشورمان استیلی را که از لحاظ برندگی، تیغه‌ آن آب‌دیده باشد، ببرد و زنگ نزند، تولید کنیم. بخش عمده‌ای از مواد اولیه که آن را به چاقو تبدیل می‌کنیم وارداتی است و دسته‌های آن نیز از کائوچو است که از هند وارد می‌شود. در زمان قدیم هم از ضایعات تولیدات قاشق و چنگال‌، کارخانه‌های خودروسازی، ضایعات شاه‌فنرهای ماشین‌ها، بدنه‌ داخلی قطارها و اتوبوس‌ها برای تولید چاقو استفاده می‌کردیم.

چاقو یا کارد

ابزاری تیز است که برای بریدن به‌کار می‌رود. رایج‌ترین طرح برای یک چاقو به شکل یک تیغهٔ تیز فلزی است که به‌وسیلهٔ یک زبانه به یک دسته پیوند داده شده‌است. از چاقوها از دوران نوسنگی تاکنون نیز به‌عنوان ابزار یا جنگ‌افزار بهره‌گیری شده‌است. از چاقوهای نخستین، ابزارهای دیگری مانند ساطور، خنجر و شمشیر مشتق شده‌اند. کارد و چاقو این دو واژه هر یک برای آلت یا وسیله‌ای برنده به کار می‌رود ولی آلتی که کارد نامیده می‌شود با آلتی که چاقو خوانده می‌شود فرق دارد. چاقو آلتی است که لبهٔ برندهٔ آن در دستهٔ آن بر می‌گردد و می‌خوابد و لذا می‌توان آن را در جیب هم گذاشت ولی کارد وسیله ایست که لبهٔ آن روی دسته بر نمی‌گردد. پس آلت برنده‌ای که همراه با چنگال سر میز غذا خوری می‌گذارند کارد است نه چاقو.